Thursday 28 October 2010

Σε σκοτώνω επειδή το σηκώνεις...

Φαντάσου ότι είσαι σε μια γέφυρα πάνω από τις ράγες του τρένου. Στις ράγες βλέπεις παγιδευμένους 5 ανθρώπους και ακούς το τρένο που φθάνει κατευθυνόμενο προς αυτούς. Ο μόνος τρόπος να σωθούν αυτοί οι 5 ανθρώποι είναι να σπρώξεις τον χοντρό άντρα που στέκεται μπροστά σου στην γέφυρα γιατί με τον όγκο του θα μπορέσει να σταματήσει το τρένο. Αυτός όμως θα πεθάνει. Θα το έκανες;

Θα το έκανες; 

Κάποιο θα το έκαναν, κάποιοι όχι.Προς διασκέδασην 'ερευνητικών ενδιαφερόντων' αυτά τα ηθικά διλήμματα εδιανθιστήκαν από μια γνωστή μου και στη θέση του χοντρού άντρα εμπήκε ένας χοντρός μουσουλμάνος που αν τον κουντήσεις θα σώσεις 5 χριστιανούς. Είχε και άλλα διλήμματα και πολλές παραλλαγές στο πόσοι και ποιοι σκοτώνουνται στο πόσους και ποιους θυσιάζεις (πάντα χριστιανοί vs. μουσουλμάνοι όμως). Αν και το δείγμα της ήταν πολύ πολύ χριστιανοί τα αποτελέσματα 'ντάξει δεν έλεγαν ότι όσο πιο χριστιανός είσαι ή όσο πιο έκδηλα ή άδηλα (ξέρουμε να τα μετρούμε και τούτα τωρά) προκατελειμμένος είσαι, τόσους πιο πολλούς μουσουλμάνους σκοτώνεις. Ήβρε (η γνωστή) με το κούντημα δυο τρία effects αλλά όπως είπα όχι τα πολύ αναμενόμενα. 

Τωρά έπεσε η ιδέα να επαναλάβει τα διλήμματα με άλλο πληθυσμό. Κάποιοι  (άντρες καθηγητές) επροτείναν οπαδούς ποδοσφαιρκών ομάδων. Ναι, έχουν φανατισμένους τζιαι οι άλλες χώρες - θα ήταν πολλά ενδιαφέρον να εγίνετουν cross-culturally η σύγκριση τούτη. Ή τελοσπάντων να εγίνετουν και η σύγκριση με τόπους όπως την Κύπρο όπου ο φανατισμός είναι και πολιτικά χρωματισμένος. Θα επέτασσες έναν όχτον αποελίστα να έσωζες 5 ομονοιάτες; Ξέρω αρκετούς 'οπαδούς' στην Κύπρο - και ξέρω πολλούς εξ' αυτών που θα απαντούσαν ΄ναι'. 

Φυσικά άλλον τα διλήμματα τζιαι οι απαντήσεις σου σε τζείνα και άλλον οι πράξεις. Εξάλλου τούτο που μαθαίνω σιγά σιγά για την προκατάληψη είναι ότι επηρεάζεται πολλά που το πόσο επιτρεπόμενη - (κοινωνικά επιτρεπόμενη) είναι. Για παράδειγμα, το να μισάς τους μουσουλμάνους δεν είναι κοινωνικά ορθό (τωρά). Το ίδιο τζιαι το να μισάς τους μαύρους ή τους ομοφυλόφιλους (σε ΚΑΠΟΙΕΣ κοινωνίες λέμε). Γι αυτό και τουλάχιστον οι εγγλέζοι οι φοιτητές δαμέ λαλούν ότι δεν θα επετάσσαν ένα μουσουλμάνο ας ήταν και για να σώσουν 5 δικούς. Αλλά νομίζω τους οπαδούς της άλλη ομάδας εν εντάξει να τους μισάς τζιαι στην Αγγλία, τζιαι στην Κύπρο. Εν λίο η νόρμα παρά όχι. Και είναι νομίζω η προκατάληψη εναντίον των οπαδών μιας έξω-ομάδας αν όχι αποδεκτή τουλάχιστον όχι εξίσου καταδικαστέα.

Όμως η ιδέα των οπαδών δεν άρεσε στη γνωστή μου, τζιαι καταλαμβαίνω το γιατί. Αν ασχολείτουν με τον φούρπο μπορεί να ήταν διαφορετικά τα πράματα. Η δεύτερη πρόταση ήταν η ομάδα των mentally ill (στα ελληνικά υποθέτω ψυχικά ασθενείς). Και πέφτει η (πιλοτική) ερώτηση εννα επέτασσες ένα θεοπάλαβο σχιζοφρενή να σώσεις πέντε νορμάλ (έχοντες σώας τα φρένα - δεν ξέρω καν πως θα το διατυπώσει); Εγώ απάντησα απλά όχι. Τζαι αλήθκεια νομίζω οι περισσότεροι εννα απαντούσαν όχι (γενικά οι απαντήσεις σε τούτα τα διλήμματα είναι όχι) αλλά κάμνεις την ερώτηση να δεις τα χαρακτηριστικά τζείνων που απαντούν το ναι ρε παιδί μου. Και επειδή η γνωστή μου είπε ναι και μου το εξήγησε, η εκλογίκευση ήταν η εξής. Απαλλάσεσαι ένα ψυχικά άρρωστο που εν βάρος και για τον ευατό του και για την κοινωνία που τον ζει (!) για να σώσεις 5 ανθρώπους των οποίων η ζωή έχει μεγαλύτερη αξία (βλ. εννα δουλέψουν, εννα κάμουν κοπελλούθκια, εννα έχουν θετική -αναμφίβολα- επίδραση στην κοινωνία ή στους γύρω τους κοκ).

Σε λία χρόνια λαλούν οι ειδικοί η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη σε επιπολασμό ασθένεια Άδε ψυχικά ασθενείς που έχουμε να θυσιάσουμε αν τύχει ποτέ να βρεθούμε πάνω σε καμιά γέφυρα! Αλλά ποιος θα έσυρνε έναν καταθλιπτικό; Έχουν και οι ψυχικά ασθενείς τις κλάσεις τους. Ένας σχιζοφρενής και οι λοιποί ψυχωσικοί σίουρα εννα ήταν καλλίτερη θυσία. Καταλαμβαίνουμεν΄τους λιότερο που τους καταθλιπτικούς βλέπεις. Και ότι καταλαμβαίνουμε λιγότερο τόσο πιο πολύ φόβο προκαλεί και τόσο πιο λιγότερο ανθρώπινο είναι. Και ότι είναι λιγότερο ανθρώπινο -τόσο πιο λίγο αξίζει η ζωή του - υποθέτω.  Και είναι αυτή η σχεδόν πεποίθηση ότι ' εγώ μπορώ να κρίνω ποιου η ζωή έχει την μεγαλύτερη αξία' που εν επικίνδυνη. Εν τούτες οι προεκτάσεις της προκατάληψης που εν καλά κρυμμένες και που σε δύσκολους καιρούς που 'σηκώνουν θυσίες' εμφανίζονται.

1 comment:

  1. πιστεύκω ότι πολλοί θα ελαλούσαν ναι στο ερώτημα βρε Κάτω ύδατα, όσον τραγικό τζι αν ακούεται. γιατί να κρατάς το βάρος στην κοινωνία είτε τούτον εν ένας ψυχικά ασθενής, ένας ηλικιωμένος (μήπως τούτοι εν γίνουνται συχνά "θυσία"??)? άσε που η απάντηση σου έχει εντελώς ορθολογιστική/ωφελημιστική βάση τζαι κανένας εν θα σε πει προκατειλημμένον ή τίποτες. εφτάσαμεν η αξία μιας ζωής να υπολογίζεται με μπακαλο-υπολογισμούς (εσύ διάς τόσα, αξίζεις τόσα).

    ReplyDelete