Wednesday 30 June 2010

Μυρουδιές του κόσμου

Το άρωμα του τουρκικού καφέ εψές ήταν απίστευτο. Μου τον είχαν φέρει προχτές, κλειστό σε ένα σακκουλάκι πλαστικό και περιτυλιγμένο σε ένα πολύ λεπτό καφέ χαρτί που ανάγραφε τον κατασκευαστή. Πρέπει να είχε αγοραστεί από ένα μπακάλη στην Γκαζί Αντέπ. Τον έψησα σε ένα σκαλιστό πανέμορφο μπρίκι κι αυτό φερμένο από την νότια Τουρκία και τον ήπιαμε μαζί με τις κουφέττες αμυγδάλου - από αυτές που δίνουν στα βαφτίσια αλλά πιο ωραίες. Μεσ' το ερμάρι μου έχω και μια τεράστια σακκούλα με τραχανά. Τουρκικό τραχανά - που μπορεί να λέγετε τραχούν ή τάρχανα. Δεν τον ξέρουν στην Πόλη ή στην βόρεια Τουρκία τον τραχανά. Τον ξέρουν στην Γκαζί Αντεπ που είναι σχεδόν σύνορα με Κύπρο. Τον δοκίμασα, έχει άλλη γεύση, όπως διαφορετική γεύση έχει και ο τουρκικός καφές. Ίσως όχι τόσο η γεύση όσο το άρωμα τώρα που το σκέφτομαι. Αυτό μου έμεινε στο νου, το άρωμα.


Καθώς έπλενα το μπρίκι και τακτοποιούσα τον καφέ πριν τα τοποθετήσω μαζί με τον τραχανά και πάλι στο ερμάρι σκεφτομουν πως δεν ευχαρίστησα καν τους ανθρώπους για τα δώρα. Έτσι όπως τα βρήκα αμολημένα στο δωμάτιό μου τα έβαλα μεσ' το ερμάρι και τα έβγαλα για να κεράσω τους συγκατοίκους μου καφέ μετά το καθιερωμένο δείπνο (σομαλο-ινδική συνταγή το δείπνο ψες). Γαϊδουριά μεγάλη δηλαδή. Αλλά ποιον και για ποιο πράγμα να ευχαριστήσεις όταν τα δώρα τα παρατούν πάνω στο τραπέζι το οποίο εσύ άδειασες προηγουμένως για να βολευτούν; Πότε να ευχαριστήσεις όταν ο άλλος μπαίνει σε ένα ταξί κάνοντας σου κούτζια που είπες στον ταξιτζή ότι έχει αποσκευές (μα αφού φαίνονται οι γέρημες, θα τις περάσει για άνθρωπο;) σε ευχαριστεί για την φιλοξενία και απολογείται για την ταλαιπωρία (στα γρήγορα) και μετά εξαφανίζεται;

Τι να τα κάνω τα δώρα που ήταν μόνο εργαλείο δωροδοκίας; Τα χρησιμοποιώ κι εγώ. Τα χρησιμοποιώ για να ευχαριστήσω τους άλλους και τον εαυτό μου παράλληλα. Χωρίς ιδιαίτερες τύψεις. Μόνο όταν μου δίνει η μυρωδιά του καφέ και η ξινή μυρωδιά του τραχανά, σκέφτομαι την φίλη μου και την φαντάζομαι να ψωνίζει βιαστικά στον φθαρτέμπορα του Γκαζί Αντεπ, έναν από τους πολλούς. Και τότε ίσως να λυπάμαι λίγο. Δεν ξέρω για ποιο ακριβώς πράγμα λυπάμαι. Νομίζω είναι που έτσι μονομιάς ξεπετιούνται και οδηγούνται προς αποκρυστάλλωση κάτι στερεοτυπικές σκέψεις που πάλεψα να απολέσω. Πιάνω τον εαυτό μου να λέει: "I don't know to which extent it is a cultural thing...". Για τ' όνομα του Θεού, νόμιζα πως άφησα αυτές τις κατηγοριοποιήσεις πίσω. Αυτές τις κατηγοριοποιήσεις που λάτρεψα γιατί βάζουν τον έξω κόσμο σε μιαν τάξη την οποία μπορώ να κατανοήσω. Αν δεν ήταν τόσο λειτουργικά τα στερεότυπα, δεν θα είχαν μεγάλα chances επιβίωσης...

Μόνο η μυρωδιά του καφέ και του τραχανά, με συνεφέρνει, με βγάζει εκτός κουτιού/ κουτιών και πάλι και με προ(σ)καλεί να σκεφτώ για ανθρώπους και όχι για κατηγορίες.  

Saturday 12 June 2010

Με τον ουρανό και τα όνειρα αγκαλιά

Εψές εκοιμηθήκαμε κάτω από τ'αστέρια. Μην ρωτάτε για την θερμοκρασία, το σημαντικό ήταν ότι εφαίνουνταν τα αστέρια. Είναι πολύ σπάνιο το πέπλο των συννέφων να πάει λίο παρά πέρα να μην χώνει την πανέμορφη θέα. Είπα στην παρέα για την Πόλη και το κάμπινγκ και για τον Πωμό με το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα και τον πιο ωραίο έναστρο ουρανό. Τους είπα και για το καφέ Παράδεισος που είχε την ομορφότερη θέα πριν κτιστούν τζίνα τα εκτρώματα που κάτω. Τους είπα και για τον ήχο τον κυμμάτων της θάλασσας το καλοκαίρι - για τον παφλασμό των κυμμάτων. Παφλασμός. Μου αρέσει αυτή η λέξη.

Τι όμορφες εικόνες! Δυσκολευόμουν να τις περιγράψω. Ξεκινούσα την περιγραφή, σταματούσα σε μια φάση και σκεφτόμουν πόσο αδικούσε την εικόνα η περιγραφή μου. "I don't really know how to say this in english" λέω... In english (σκέφτομαι που μέσα μου)? Μόνο στα αγγλικά; - έτσι ομορφιά είναι δύσκολο να την περιγράψεις με λόγια. Κάποιοι μάγκες που τα καταφέρνουν εξάλλου τους λέμε ποιητές, συγγραφείς, τραγουδοποιούς...

Μιλώντας για συγγραφείς, οι Erich Fromm, Wilhelm Reich, και Χρόνης Μίσσιος μου κράτησαν πολύ καλή παρέα τις τελευταίες βδομάδες. Ήταν η πιο ανθρώπινη διέξοδος από το διάβασμα στατιστικής και τις αναλύσεις και τα κουμπούθκια που μονοπωλούν (ή πρέπει να μονοπωλούν) την μέρα μου. Ο Μίσσιος από την μια, χρησιμοποιώντας πολύ έξυπνη γραφή σε ένα μονοκόμματαο βιβλίο απευθυνόμενο στο δεύτερο πρόσωπο (μιλά σε ένα φίλο του) περιγράφει τον πόνο ενός πραγματικού ιδεολόγου που πίστεψε στα ιδανικά του κομμουνισμού που πάλεψε με τα όλα του γι αυτά και που πικράθηκε με το πόσο η πραγματικότητα απείχε από τον ιδεατό κόσμο για τον οποίο αγωνιζόταν. Ανεξάρτητα από την απογοήτευση και την πικρία, αυτό που πέρασε σε μένα τουλάχιστον ο Μίσσιος ήταν το πως η πίστη και μόνο σε αγνά ιδανικά ή απλά σε κάτι ρε παιδί μου: η πίστη στην αλλαγή, η πίστη στον άνθρωπο, η πίστη στο εγγενές καλό κτλ σου δίνει την ψυχική εκείνη δύναμη για να περάσεις απ' όσες κακουχίες  σου επιφυλάσσει ενδεχομένως η πίστη σε αυτό το κάτι. Θύμισε λίγο τον Viktor Frankl -επιζώντα στρατοπέδων συγκεντρώσεως- και το βιβλίο του: man's search for meaning.

Μετά έχουμε τους Fromm και Reich της (αιρετικής) φροϋδικής σχολής...Μπορεί να την εσνόμπαραν οι λυσσασμένοι θετικιστές της ψυχολογίας την φροϋδική σχολή αλλά ακόμα είναι πολύ ζωντανή. Και νομίζω πως όσοι την βγάζουν εκτός της ψυχολογίας χάνουν ένα από τα πιο ζουμερά και ολοκληρωμένα κομμάτια (εννοώντας αναλύσεις) της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Γιατί, κατά την δική μου άποψη ο μάγκας ο Φρόιντ και όσοι τον ακολούθησαν- και ιδιαίτερα αυτοί που απεγκλωβίστηκαν λίο από τα σεξουαλικά συμπλέγματα κτλ- έκαμαν κάτι πολύ μοναδικό. Έβαλαν τα πράγματα σε πλαίσιο- εξέτασαν τον άνθρωπο και τα συμπτώματά του με σημείο αναφοράς τον κοινωνικό περίγυρω. Σήμερα οι trendy Λίτσες (quoting Locomondo) της ψυχολογίας είναι η μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος και η μελέτη του εγκεφάλου - οι οποίες αναμφίβολα μας λένε κάτι και δύνανται να μας πουν και ακόμη περισσότερα (αμαν δείτε πόση πόρωση και πόσο χρήμα πέφτει σε έτσι labs, θα καταλήξετε και εσείς ότι αναπόφευκτα αυτός ο τομέας, έχει μέλλον). 

Είναι όμως κάποια πράγματα που λείπουν από την μελέτη του γονιδιώματος και των περιοχών του εγκεφάλου που φωτίζουν ένα MRI (αξονικό τομογράφο) και που ταρακουνούν τις ράβδους του εγκεφαλογραφήματος. Όσο βατές είναι αυτές οι αδιάσειστες αιτιακές σχέσεις είναι τόσο ρεντουξιονιστικές που μερικές φορές απελπίζουν. Μερικές φορές απλά θέλεις να πιάσεις έναν Fromm για να σου πει αυτά που πραγματικά θα ήθελες να ξέρεις για τον άνθρωπο. Τον θέλεις να σε πιάσει από το χέρι και να σε ταξιδέψει με ιστορικές αναδρομές και κοινωνικές αναλύσεις πριν σου μιλήσει για 'τρόπο ζωής' (way of living που ελάλεν κάποτε και ο Szasz). Εκείνον τον 'τρόπο ζωής' που αποτελεί συνισταμένη τόσων πολλών παραγόντων (παιδεία, θρησκεία,κοινωνικό στάτους ή κοινωνική ομάδα, πολιτικό σύστημα, ιστορικές συγκυρίες) και που αποτελεί την βασική πηγή όλων των δυσλειτουργιών που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.   

Ο Φρόμμ συναντά τον Reich όταν και οι δύο αντιτίθενται στην δημιουργία κοινωνικών αυτόματων(μηχανών), 'automatons' όπως λέει ο Φρομμ, δηλαδή ανθρώπων, "ανθρωπάκων" όπως τους αποκαλέι ο Reich που απλά αποτελούν εύκολη λεία και ως εκ τούτου καταλήγουν να υπηρετούν κάθετί απάνθρωπο, όπως ας πούμε τα απολυταρχικά καθεστώτα. Ο Reich μιλά στον "ανθρωπάκο" του, τον άνθρωπο που καταδίκασε τον ίδιο τον Reich και τις ιδέες του αλλά και οποιονδήποτε Reich έζησε και έδρασε κατά καιρούς γιατί οι ιδέες και οι...αλήθειες τους ήταν λίγο βαριές για να γίνουν αποδεκτές. Ο Reich παροτρύνει τον ανθρωπάκο του, να παύσει να είναι ανθρωπάκος και να υψώσει ανάστημα, να αρθρώσει λόγο, ντόπρο λόγο.

Ο Φρόμμ από την άλλη αποτελεί το superego των επαναστατών. Λέει: "a rebel is [not]: the one who wants to overhtrow authority out of his resentment and, as a result, to make himself the authority in place of the one he has overhtrown. And very often, at the very moment he reaches his aim, he will make friends with the very authority he was fighting so bitterly before". Ακούγεται γνωστό το σενάριο δεν είναι; 

Reich και Fromm απαντώνται στον Μίσσιo ο οποίος παρουσιάζει από την μιια ένας ΑΝΘΡΩΠΟ (ιδεαλιστή) ανάμεσα σε ανθρωπάκους να προσπαθεί να επιβιώσει (από ασφαλίτες αλλά και από την καθοδήγηση) και από την άλλη τους ιδεαλιστές (επαναστάτες) που διέπραξαν το σφάλμα στο οποίο αναφέρεται ο Φρόμμ.  

Και αυτά εν τω μέσω στεγνών αναλύσεων αλλά και έναστρων θερινών (σχεδόν) νυχτών που φέρνουν ανθρώπους και ψυχές πολύ κοντά - που αναζωογονούν την πίστη σε αυτό το κάτι, το οποιοδήποτε κάτι.