Με τον ουρανό και τα όνειρα αγκαλιά

Εψές εκοιμηθήκαμε κάτω από τ'αστέρια. Μην ρωτάτε για την θερμοκρασία, το σημαντικό ήταν ότι εφαίνουνταν τα αστέρια. Είναι πολύ σπάνιο το πέπλο των συννέφων να πάει λίο παρά πέρα να μην χώνει την πανέμορφη θέα. Είπα στην παρέα για την Πόλη και το κάμπινγκ και για τον Πωμό με το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα και τον πιο ωραίο έναστρο ουρανό. Τους είπα και για το καφέ Παράδεισος που είχε την ομορφότερη θέα πριν κτιστούν τζίνα τα εκτρώματα που κάτω. Τους είπα και για τον ήχο τον κυμμάτων της θάλασσας το καλοκαίρι - για τον παφλασμό των κυμμάτων. Παφλασμός. Μου αρέσει αυτή η λέξη.

Τι όμορφες εικόνες! Δυσκολευόμουν να τις περιγράψω. Ξεκινούσα την περιγραφή, σταματούσα σε μια φάση και σκεφτόμουν πόσο αδικούσε την εικόνα η περιγραφή μου. "I don't really know how to say this in english" λέω... In english (σκέφτομαι που μέσα μου)? Μόνο στα αγγλικά; - έτσι ομορφιά είναι δύσκολο να την περιγράψεις με λόγια. Κάποιοι μάγκες που τα καταφέρνουν εξάλλου τους λέμε ποιητές, συγγραφείς, τραγουδοποιούς...

Μιλώντας για συγγραφείς, οι Erich Fromm, Wilhelm Reich, και Χρόνης Μίσσιος μου κράτησαν πολύ καλή παρέα τις τελευταίες βδομάδες. Ήταν η πιο ανθρώπινη διέξοδος από το διάβασμα στατιστικής και τις αναλύσεις και τα κουμπούθκια που μονοπωλούν (ή πρέπει να μονοπωλούν) την μέρα μου. Ο Μίσσιος από την μια, χρησιμοποιώντας πολύ έξυπνη γραφή σε ένα μονοκόμματαο βιβλίο απευθυνόμενο στο δεύτερο πρόσωπο (μιλά σε ένα φίλο του) περιγράφει τον πόνο ενός πραγματικού ιδεολόγου που πίστεψε στα ιδανικά του κομμουνισμού που πάλεψε με τα όλα του γι αυτά και που πικράθηκε με το πόσο η πραγματικότητα απείχε από τον ιδεατό κόσμο για τον οποίο αγωνιζόταν. Ανεξάρτητα από την απογοήτευση και την πικρία, αυτό που πέρασε σε μένα τουλάχιστον ο Μίσσιος ήταν το πως η πίστη και μόνο σε αγνά ιδανικά ή απλά σε κάτι ρε παιδί μου: η πίστη στην αλλαγή, η πίστη στον άνθρωπο, η πίστη στο εγγενές καλό κτλ σου δίνει την ψυχική εκείνη δύναμη για να περάσεις απ' όσες κακουχίες  σου επιφυλάσσει ενδεχομένως η πίστη σε αυτό το κάτι. Θύμισε λίγο τον Viktor Frankl -επιζώντα στρατοπέδων συγκεντρώσεως- και το βιβλίο του: man's search for meaning.

Μετά έχουμε τους Fromm και Reich της (αιρετικής) φροϋδικής σχολής...Μπορεί να την εσνόμπαραν οι λυσσασμένοι θετικιστές της ψυχολογίας την φροϋδική σχολή αλλά ακόμα είναι πολύ ζωντανή. Και νομίζω πως όσοι την βγάζουν εκτός της ψυχολογίας χάνουν ένα από τα πιο ζουμερά και ολοκληρωμένα κομμάτια (εννοώντας αναλύσεις) της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Γιατί, κατά την δική μου άποψη ο μάγκας ο Φρόιντ και όσοι τον ακολούθησαν- και ιδιαίτερα αυτοί που απεγκλωβίστηκαν λίο από τα σεξουαλικά συμπλέγματα κτλ- έκαμαν κάτι πολύ μοναδικό. Έβαλαν τα πράγματα σε πλαίσιο- εξέτασαν τον άνθρωπο και τα συμπτώματά του με σημείο αναφοράς τον κοινωνικό περίγυρω. Σήμερα οι trendy Λίτσες (quoting Locomondo) της ψυχολογίας είναι η μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος και η μελέτη του εγκεφάλου - οι οποίες αναμφίβολα μας λένε κάτι και δύνανται να μας πουν και ακόμη περισσότερα (αμαν δείτε πόση πόρωση και πόσο χρήμα πέφτει σε έτσι labs, θα καταλήξετε και εσείς ότι αναπόφευκτα αυτός ο τομέας, έχει μέλλον). 

Είναι όμως κάποια πράγματα που λείπουν από την μελέτη του γονιδιώματος και των περιοχών του εγκεφάλου που φωτίζουν ένα MRI (αξονικό τομογράφο) και που ταρακουνούν τις ράβδους του εγκεφαλογραφήματος. Όσο βατές είναι αυτές οι αδιάσειστες αιτιακές σχέσεις είναι τόσο ρεντουξιονιστικές που μερικές φορές απελπίζουν. Μερικές φορές απλά θέλεις να πιάσεις έναν Fromm για να σου πει αυτά που πραγματικά θα ήθελες να ξέρεις για τον άνθρωπο. Τον θέλεις να σε πιάσει από το χέρι και να σε ταξιδέψει με ιστορικές αναδρομές και κοινωνικές αναλύσεις πριν σου μιλήσει για 'τρόπο ζωής' (way of living που ελάλεν κάποτε και ο Szasz). Εκείνον τον 'τρόπο ζωής' που αποτελεί συνισταμένη τόσων πολλών παραγόντων (παιδεία, θρησκεία,κοινωνικό στάτους ή κοινωνική ομάδα, πολιτικό σύστημα, ιστορικές συγκυρίες) και που αποτελεί την βασική πηγή όλων των δυσλειτουργιών που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.   

Ο Φρόμμ συναντά τον Reich όταν και οι δύο αντιτίθενται στην δημιουργία κοινωνικών αυτόματων(μηχανών), 'automatons' όπως λέει ο Φρομμ, δηλαδή ανθρώπων, "ανθρωπάκων" όπως τους αποκαλέι ο Reich που απλά αποτελούν εύκολη λεία και ως εκ τούτου καταλήγουν να υπηρετούν κάθετί απάνθρωπο, όπως ας πούμε τα απολυταρχικά καθεστώτα. Ο Reich μιλά στον "ανθρωπάκο" του, τον άνθρωπο που καταδίκασε τον ίδιο τον Reich και τις ιδέες του αλλά και οποιονδήποτε Reich έζησε και έδρασε κατά καιρούς γιατί οι ιδέες και οι...αλήθειες τους ήταν λίγο βαριές για να γίνουν αποδεκτές. Ο Reich παροτρύνει τον ανθρωπάκο του, να παύσει να είναι ανθρωπάκος και να υψώσει ανάστημα, να αρθρώσει λόγο, ντόπρο λόγο.

Ο Φρόμμ από την άλλη αποτελεί το superego των επαναστατών. Λέει: "a rebel is [not]: the one who wants to overhtrow authority out of his resentment and, as a result, to make himself the authority in place of the one he has overhtrown. And very often, at the very moment he reaches his aim, he will make friends with the very authority he was fighting so bitterly before". Ακούγεται γνωστό το σενάριο δεν είναι; 

Reich και Fromm απαντώνται στον Μίσσιo ο οποίος παρουσιάζει από την μιια ένας ΑΝΘΡΩΠΟ (ιδεαλιστή) ανάμεσα σε ανθρωπάκους να προσπαθεί να επιβιώσει (από ασφαλίτες αλλά και από την καθοδήγηση) και από την άλλη τους ιδεαλιστές (επαναστάτες) που διέπραξαν το σφάλμα στο οποίο αναφέρεται ο Φρόμμ.  

Και αυτά εν τω μέσω στεγνών αναλύσεων αλλά και έναστρων θερινών (σχεδόν) νυχτών που φέρνουν ανθρώπους και ψυχές πολύ κοντά - που αναζωογονούν την πίστη σε αυτό το κάτι, το οποιοδήποτε κάτι.