Σε σκοτώνω επειδή το σηκώνεις...

Φαντάσου ότι είσαι σε μια γέφυρα πάνω από τις ράγες του τρένου. Στις ράγες βλέπεις παγιδευμένους 5 ανθρώπους και ακούς το τρένο που φθάνει κατευθυνόμενο προς αυτούς. Ο μόνος τρόπος να σωθούν αυτοί οι 5 ανθρώποι είναι να σπρώξεις τον χοντρό άντρα που στέκεται μπροστά σου στην γέφυρα γιατί με τον όγκο του θα μπορέσει να σταματήσει το τρένο. Αυτός όμως θα πεθάνει. Θα το έκανες;

Θα το έκανες; 

Κάποιο θα το έκαναν, κάποιοι όχι.Προς διασκέδασην 'ερευνητικών ενδιαφερόντων' αυτά τα ηθικά διλήμματα εδιανθιστήκαν από μια γνωστή μου και στη θέση του χοντρού άντρα εμπήκε ένας χοντρός μουσουλμάνος που αν τον κουντήσεις θα σώσεις 5 χριστιανούς. Είχε και άλλα διλήμματα και πολλές παραλλαγές στο πόσοι και ποιοι σκοτώνουνται στο πόσους και ποιους θυσιάζεις (πάντα χριστιανοί vs. μουσουλμάνοι όμως). Αν και το δείγμα της ήταν πολύ πολύ χριστιανοί τα αποτελέσματα 'ντάξει δεν έλεγαν ότι όσο πιο χριστιανός είσαι ή όσο πιο έκδηλα ή άδηλα (ξέρουμε να τα μετρούμε και τούτα τωρά) προκατελειμμένος είσαι, τόσους πιο πολλούς μουσουλμάνους σκοτώνεις. Ήβρε (η γνωστή) με το κούντημα δυο τρία effects αλλά όπως είπα όχι τα πολύ αναμενόμενα. 

Τωρά έπεσε η ιδέα να επαναλάβει τα διλήμματα με άλλο πληθυσμό. Κάποιοι  (άντρες καθηγητές) επροτείναν οπαδούς ποδοσφαιρκών ομάδων. Ναι, έχουν φανατισμένους τζιαι οι άλλες χώρες - θα ήταν πολλά ενδιαφέρον να εγίνετουν cross-culturally η σύγκριση τούτη. Ή τελοσπάντων να εγίνετουν και η σύγκριση με τόπους όπως την Κύπρο όπου ο φανατισμός είναι και πολιτικά χρωματισμένος. Θα επέτασσες έναν όχτον αποελίστα να έσωζες 5 ομονοιάτες; Ξέρω αρκετούς 'οπαδούς' στην Κύπρο - και ξέρω πολλούς εξ' αυτών που θα απαντούσαν ΄ναι'. 

Φυσικά άλλον τα διλήμματα τζιαι οι απαντήσεις σου σε τζείνα και άλλον οι πράξεις. Εξάλλου τούτο που μαθαίνω σιγά σιγά για την προκατάληψη είναι ότι επηρεάζεται πολλά που το πόσο επιτρεπόμενη - (κοινωνικά επιτρεπόμενη) είναι. Για παράδειγμα, το να μισάς τους μουσουλμάνους δεν είναι κοινωνικά ορθό (τωρά). Το ίδιο τζιαι το να μισάς τους μαύρους ή τους ομοφυλόφιλους (σε ΚΑΠΟΙΕΣ κοινωνίες λέμε). Γι αυτό και τουλάχιστον οι εγγλέζοι οι φοιτητές δαμέ λαλούν ότι δεν θα επετάσσαν ένα μουσουλμάνο ας ήταν και για να σώσουν 5 δικούς. Αλλά νομίζω τους οπαδούς της άλλη ομάδας εν εντάξει να τους μισάς τζιαι στην Αγγλία, τζιαι στην Κύπρο. Εν λίο η νόρμα παρά όχι. Και είναι νομίζω η προκατάληψη εναντίον των οπαδών μιας έξω-ομάδας αν όχι αποδεκτή τουλάχιστον όχι εξίσου καταδικαστέα.

Όμως η ιδέα των οπαδών δεν άρεσε στη γνωστή μου, τζιαι καταλαμβαίνω το γιατί. Αν ασχολείτουν με τον φούρπο μπορεί να ήταν διαφορετικά τα πράματα. Η δεύτερη πρόταση ήταν η ομάδα των mentally ill (στα ελληνικά υποθέτω ψυχικά ασθενείς). Και πέφτει η (πιλοτική) ερώτηση εννα επέτασσες ένα θεοπάλαβο σχιζοφρενή να σώσεις πέντε νορμάλ (έχοντες σώας τα φρένα - δεν ξέρω καν πως θα το διατυπώσει); Εγώ απάντησα απλά όχι. Τζαι αλήθκεια νομίζω οι περισσότεροι εννα απαντούσαν όχι (γενικά οι απαντήσεις σε τούτα τα διλήμματα είναι όχι) αλλά κάμνεις την ερώτηση να δεις τα χαρακτηριστικά τζείνων που απαντούν το ναι ρε παιδί μου. Και επειδή η γνωστή μου είπε ναι και μου το εξήγησε, η εκλογίκευση ήταν η εξής. Απαλλάσεσαι ένα ψυχικά άρρωστο που εν βάρος και για τον ευατό του και για την κοινωνία που τον ζει (!) για να σώσεις 5 ανθρώπους των οποίων η ζωή έχει μεγαλύτερη αξία (βλ. εννα δουλέψουν, εννα κάμουν κοπελλούθκια, εννα έχουν θετική -αναμφίβολα- επίδραση στην κοινωνία ή στους γύρω τους κοκ).

Σε λία χρόνια λαλούν οι ειδικοί η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη σε επιπολασμό ασθένεια Άδε ψυχικά ασθενείς που έχουμε να θυσιάσουμε αν τύχει ποτέ να βρεθούμε πάνω σε καμιά γέφυρα! Αλλά ποιος θα έσυρνε έναν καταθλιπτικό; Έχουν και οι ψυχικά ασθενείς τις κλάσεις τους. Ένας σχιζοφρενής και οι λοιποί ψυχωσικοί σίουρα εννα ήταν καλλίτερη θυσία. Καταλαμβαίνουμεν΄τους λιότερο που τους καταθλιπτικούς βλέπεις. Και ότι καταλαμβαίνουμε λιγότερο τόσο πιο πολύ φόβο προκαλεί και τόσο πιο λιγότερο ανθρώπινο είναι. Και ότι είναι λιγότερο ανθρώπινο -τόσο πιο λίγο αξίζει η ζωή του - υποθέτω.  Και είναι αυτή η σχεδόν πεποίθηση ότι ' εγώ μπορώ να κρίνω ποιου η ζωή έχει την μεγαλύτερη αξία' που εν επικίνδυνη. Εν τούτες οι προεκτάσεις της προκατάληψης που εν καλά κρυμμένες και που σε δύσκολους καιρούς που 'σηκώνουν θυσίες' εμφανίζονται.

Η Κ-Σ, η κ. Προσωπαγνωσία και η φίλη μου η Σύλβια.

Για την Κ-Σ άκουσα στα μαθήματα του προπτυχιακού μου. Γι αυτήν θυμούμαι μόνο τα κουτσομπολιά. Ότι ήταν γραμματέας του Πιαζιέτ (ενός τύπου που είπε κάμποσα για την γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών – οι δασκάλοι και οι ψυχολόγοι μάλλον θα τον έχουν ακουστά. Είναι αυτός που επειραματίζετουν πάνω στα μωρά του κάπου στην Ελβετία…). Και δεν ξέρω, μπορεί και να έπαιζε και κάτι μεταξύ τους, της Κ-Σ και του Πιαζιέτ. Αυτό το τελευταίο μπορεί να το έπλασα. Τόση άχρηστη γνώση να μην την διανθίσουμε;

 Την Κ-Σ πήγα να την ακούσω να μιλά την Τρίτη παρόλο που θα μίλαγε για πράγματα πολύ έξω από τα ‘ενδιαφέροντα’ μου (άλλη μόδα και τούτη με τα ερευνητικά ενδιαφέροντα – πόσο στενέφκει ο νους του αθρώπου ώρες-ώρες…). Τέλος πάντων. Πρέπει να μίλησε καμιά 50αριά λεπτά. Είχε 5-6 σημεία να πει και έτσι η υποστήριξη κάθε σημείου για κάποιον που κατέχει πάρα πολλά τον τομέα μπορεί απλά να λειτουργούσε σαν υπενθύμιση υπάρχουσας γνώσης παρά σαν κάτι νέο… Αλλά η Κ-Σ 60 τόσο χρονών κοπέλα, ντυμένη με ένα πέτσινο σακάκι που είχε τυπωμένα πάνω του τα γράμματα του αλφαβήτου (τόσο κουλάτη) ήταν ξεκάθαρη στις τοποθετήσεις της, είχε αγάπη για και πίστη στη δουλειά της και ήταν εξαιρετική στην υπεράσπιση της θέσης της. Την εσύγκρινα με τον δικό μου επόπτη αλλά σταμάτησα. Δεν υπήρχε λόγος. Το μόνο σίγουρο είναι πως όσο προχωρούσε η ομιλία τόσο πιο πολύ ντρεπόμουνα για την αφέλεια, την άγνοια και την περιφρόνηση που εμπεριείχε η περιγραφή “η γραμματέας του Πιαζέτ” και ας μην την χρησιμοποιούσαμε ποτέ ιδιαίτερα κακόβουλα.

Την πιο ενδιαφέρουσα ερώτηση στον χρόνο της συζήτησης την έκανε η καθηγήτρια που έχει προσωπαγνωσία. Η προσωπαγνωσία είναι στην ουσία μια πάθηση η οποία χαρακτηρίζεται από την ανικανότητα του ατόμου να καταγράψει και συνεπώς να αποθηκεύσει πρόσωπα. Βασικά για να σε αναγνωρίσει η κυρία τούτη πρέπει να της μιλήσεις. Η ίδια, είναι φιγούρα που δεν περνά απαρατήρητη, για κάποιους για λόγους εμφάνισης, για άλλους επειδή πολλές φορές περπατά και μιλά μόνη της, για κάποιους άλλους επειδή την επέτυχαν αργά τη νύχτα στο τμήμα και την είδαν να συμπεριφέρεται παράξενα, όπως να μιλά από ένα σταθερό τηλέφωνο στο διάδρομο με έναν κατά που φαίνεται φανταστικό συνομιλητή ή την άκουσαν να κάμνει παράξενους θορύβους κάτι σαν εμετούς στην τουαλέτα. Η κ. προσωπαγνωσία φυσικά έχει όνομα αλλά κανένας από αυτούς που ξέρω συμπεριλαμβανομένης και εμού δεν τολμήσαμε να το ρωτήσουμε ποτέ γιατί για μας είχε ήδη όνομα, είναι η κυρία με την προσωπαγνωσία…

Μόνο η Σύλβια που είμαστε μαζί στο ίδιο γραφείο επροσέγγισε την Αν (που έχει όνομα...). Μόνο η Σύλβια είχε τα κότσια. Και έχει κότσια…Η Σύλβια, η παράξενη Σύλβια που θα παντρευτεί έναν άντρα που άνετα θα μπορούσε να ήταν παπάς της, η εγωίστρια Σύλβια που μόνο τον εαυτό της σκέφτεται τάχα, η ανυπόμονη Σύλβια που ποτέ δεν με περιμένει να φάμε μαζί αν πεινάσει πρώτη, η εκκεντρική Σύλβια που είναι καπνίστρια και που κάθε 15 λεπτά βγαίνει για να ανάψει τσιγάρο. Η έξυπνη Σύλβια που κατεβάζει απίστευτες ιδέες, η δουλευταρού Σύλβια που διαβάζει με τις ώρες, η επιμένουσα Σύλβια που αν δεν της βγαίνει κάτι θα κάτσει εκεί να της βγει, η ριζοσπαστική Σύλβια που στα 16 της παρολίγο να την θκιώξουν που το σχολείο γιατί ήταν πελλόπλασμα (ή μήπως πολύ gifted για να την χειριστούν). Αυτή, η φίλη μου η Σύλβια, επήεν εσυστήθηκε τζιαι έγινε φίλη με την Αν (που έχει όνομα..) και στη Σύλβια χρωστώ το ότι η Αν όταν με ακούει τώρα να μιλώ (ιδιαίτερα αν συναφέρω την Κύπρο) ξέρει ποια είμαι. Είναι χάρη στη Σύλβια που αντικατέστησα μια ταμπέλα με ένα όνομα, μια πάθηση με έναν άνθρωπο.